Prawo Gdańsk

agiegoestohollywood

Wyzwolenie wykładów z prawa rzymskiego następuje zgodnie z zasadą "wiedza dla mas". Kopiujcie i uczcie się do woli!
Prawo rzymskie czynności prawne
Czynność prawna-oświadczenie woli, którego celem jest powstanie, zmiana lub wygaśnięcie stosunku prawnego, jest to działanie zgodne z prawem
I Rodzaje czynności prawnych:
a) jednostronne
b) dwustronne
c) na wypadek śmierci
d) za życia
e) zobowiązujące
f) przysparzające
g) nieodpłatne
h) kauzalne
i) abstrakcyjne
II Forma była istotnym elementem czynności prawnej, zaważającej o jej ważności
III Treść
a) Essentials negoti- elementy istotne, określały jaki to rodzaj czynności prawnej, jeżeli zabierze się lub doada tego typu element zmienia się typ cynności
b) Naturalia negoti-występują automatycznie w pewnych typach czynności prawnych, strony mogą wyłący je z umowy
c) Accidentalia negoti- elementy dodatkowe, trzeba je specjalnie włączyć do czynności prawnej by zaistniały, są to:
-warunek-niezależny/ zależny, zawieszający/odwieszający, możliwy/niemozliwy,
-termin,
-polecenie
IV wady czynności prawnych
a) musi być złożona na serio
b) pozorność-inna jest wola a inny sposób wyrażenia woli, w rzeczywistości jedna strony ukrywają prawdziwy cel
c) ważna jest czynność ukryta, jeśli jest możliwa
błąd- mylne wyobrażenie o rzeczywistości
podstęp-celowe wprowadzenie kogoś w błąd
groźba-skutek przymusu psychicznego

Prawo rzymskie- prawo rzeczowe
Prawo rzeczowe
-bezwzględne
-bezpośrednie
1. Pełne prawo rzeczowe-prawo własności
2. Prawa rzeczowe ograniczone –prawa na rzeczy cudzej
a) służebność
b)emfiteuza
c) superficies
d) prawo zastawu
3. rzeczy
a) res corporales- materialne
b) res incorporales- niematerialne
c) res patrymonium (comercium) -rzeczy które mogły być w obrocie
d) res extratimorium (extra comercium) – rzeczy wyłączone z obrotu
-res sacre- związane z prawem sakralnym
-wyłączone z obrotu przez ludzi- np. drogi publiczne
-w związku natura rzeczy- np. woda morska
e)res mancipi- najwcześniejsza własność indywidualna: grunty Italii, zwierzęta pociągowe, niewolnicy, niektóre użyteczności gruntowe, przeniesienie w ściśle określonej formie
f) res necmancipi- pozostałe
g)ruchome-pozostałe
h) nieruchomości- wycinek kuli ziemskiej wraz z tym co trwale z nim związane
i)oznaczone gatunkowo
j0 oznaczone indywidualnie- występują tylko w jednym egzemplarzu lub rzeczy specjalnie określone
k) podzielne
l)niepowtarzalne- nie można ich podzielić bez utraty ich substancji lub własności
m) naturalne płody ziemi
n)zużywalne
o)nieużywalne
4. posiadanie- stan faktyczny
a)possesio- korpus+animus
b)korpus-fizyczne władanie rzeczą
c)animus-zamiar zatrzymania rzeczy dla siebie
powstało wcześniej niż państwo, które gwarantuje prawo posiadanie to nie prawo
skutek
a) nabycie własności
b) ochrona prawna posiadania
possessio civilis-nabycie przez podstawę uznaną przez prawo cywilne
possessio-związane z kradzieżą
possessio naturalia- dzierżenie, zatrzymanie rzeczy nie dla siebie, ale dla kogoś
possessio ad Inter dicta- chronione przez pretora
a) z wolą zatrzymania rzeczy dla siebie
-w dobrej wierze
-w złej wierze
b)z wola zatrzymania dla kogoś
-prekarzysta
-emfiterta
-posiadacz ager publicus
-depozytariusz sekwestrowy
-zastawnik
Quasipossesio-posiadanie spadku, który to był tylko prawem
5.nabycie posiadania- należy nabyć oba elementy: corpus i animus jednocześnie. Nikt nie może zmienić podstawy posiadania. 2 wyjątki:
a)tradicto breri manu-dzierżawca rzeczy nabywa animus
b)constituum possessorium-posiadacz sprzedaje animus, zatrzymując czasowo korpus
6. utrata posiadania- wystarczy utarcić korpus

Prawo rzymskie-własność

1. kwinitarna –wcześniej chroniona przez ius civile, mogli ją mieć tylko obywatele rzymscy. Szeroki zakres przedmiotów, były głównie grunty Italii, niewolnicy, zwierzęta pociągowe (res mancipi), przeniesienie mogło jedynie odbywać się w sposób formalny –mancipatio lub –in iuri recepto. Starannie wykształcona ochrona własności poprzez ochronę procesową dotyczyła początkowo tylko tego typu własności. Niektóre prawa przysługiwały właścicielom tego typu np. wyzwolenie niewolnika, który stawał się obywatelem. Właściciel miał dużą swobodę działania wobec przedmiotu.
2. bonitarna- gdy osoba ma rzecz w swoim majątku, ale nie jest właścicielem. Własność ta uzyskała ochronę gdy rozwinął się handel. W miarę podboju ziem prowincje uznawano jako własność ogółu obywateli- ziemie państwowe, quasi własność, grunty były zbywalne i dziedziczne , jednak nigdy nie uznano pełnej własności, by ściągać podatki z tych ziem.

Ewolucja własności:
-zaczęto dopuszczać do niej Latynów
-peregryni, którzy poddali się Imperium posiadali na podstawie własnego prawa
-w razie gdy rzecz była posiadana na bazie współwłasności, każdy mógł swoim prawem dowolnie dysponować. By faktycznie dysponować rzeczą niepodzielną należało zastosować zgodność wszystkich właścicieli.

Przedmioty –wszystkie dowolne rzeczy dopuszczone do obrotu: bez publicznej infrastruktury i rzecz typu: powietrze, woda morska

Uprawnienia właściciela –treść prawa własności
1. utendi -prawo używania rzeczy i porzucenia jej
2. fruendi –prawo do pobierania użytków rzeczy
3. dysponendi- prawo do dysponowania przekazywanie własności, ustanowienie służebności, oddanie w tymczasowe posiadanie
4. posidendi- prawo do posiadania rzeczy

Ograniczenia prawa własności
1. wynikające z obyczajów- np. każdy właściciel ziemi musi uprawiać glebę by nie zostać uznanym za marnotrawcę
2. wynikające z prawa
a) publicznego- np. prawo do ograniczenia własności gdyby budowano obiekt użyteczności publicznej
b) prywatnego
-ograniczenie poprzez obowiązujące ustawy -np. prawo do zbierania owoców ze swojego drzewa, które spadły na teren sąsiada lub zakaz zmiany biegu strumienia, szkodliwego działania na cudzy grunt
-przyjęte przez właścicieli na podstawie umów

Nabycie prawa własności
1. pochodne- przy udziale poprzedniego właściciela -przeniesienie własności, nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw niż sam posiada, własność zdobywa się przez umowę i zasiedzenia, musiała być to umowa realna, umowa to podstawa przeniesienia własności
a) mancipatio-5ciu świadków , wagowy(na wadze kładziony był przedmiot lub jego symbol, na drugiej szalce pieniądz), sposób abstrakcyjny – nie potrzebowano przyczyny
b) In iure recesio- wykorzystanie I fazy procesu: osoba przynosiła rzecz i zbywcę i mówiła „to jest moja rzecz” a zbywca nie zaprzeczał, sposób abstrakcyjny – nie potrzebowano przyczyny
c) In traditio- sposób nieformalny, który wziął się z handlu niewolnikami, przenoszenie przez wręczenie, wola przeniesienia musiała istnieć u zbywcy oraz iusta causa-słuszna przyczyna

2. pierwotne-bez udziału poprzedniego właściciela
a) przez zasiedzenie- nabycie własności przez posiadanie rzeczy w czasie określonym przez prawo, by zasiedzieć daną rzecz należało spełnić 5 warunków
I res habilis -musi nadawac się do zasiedzenia
II titulus- słuszny tytuł
III fides- uzyskanie rzeczy w dobrej wierze
IV possessio- nieprzerwane posiadanie rzeczy
V tempus- odpowiednio długi okres czasu
Usucapio- z prawa XII tablic- czas w którym należało posiadać rzeczy by ją zasiedzieć: krótkie okresy czasu-ruchomości, rok-nieruchomości
Longi temporis prescritio- nieruchomości, wydłużony okres zasiedzenia
b) zawłaszczenie
-złapanie dzikiego zwierza, które wcześniej już raz było złapane
-rzeczy porzucone z zamiarem pozbycia się ich
-odnalezienie skarbu- majątku, o którym poprzednim właścicielu zaginęła pamięć
- własność wroga-tylko jeśli w czasie wybuchu wojny była w Rzymie
c) nabycie pożytków
d) połączenie rzeczy
-połączenie nieruchomości np. przymulisko, oderwisko, powstała wyspa
-połączenie rzeczy ruchomych-jeżeli jest trwałe to w takiej sytuacji w razie współwłasności jeden właściciel przyjmuje pełnie praw i oddaje równowartość drugiemu, jeżeli rzeczy są zmieszane właściciel więcej wartej jest właścicielem i oddaje równowartość
-połączenie ruchomości z nieruchomością: superficies salo cedit
-przetworzenie rzeczy-właścicielem jest osoba, która przetworzyła z obowiązkiem zapłaty za materiał, chyba że można odtworzyć materiał w takim razie go oddaje

Prawa do rzeczy cudzej
1. służebność
2. superficies
3. emfiteusa
Utrata
-porzucenie
-zniszczenie
-ucieczka dzikiego zwierza
Skargi
a) kwirytalna
-rei vindicatio- właściciel nie miał posiadania, występował przeciwko nieuprawnionemu posiadaczowi, trudny proces dla właściciela
-actio negatori-w przypadku naruszenia właśności
-probatio diablica- odnalezienie poprzedniego właściciela
b)bonitarna
-actio publiciana- ochronę zaczęli nadawać pretorzy, początkowo mógł się bronić przed zarzutami, skarga z elementami fikcji prawnej, również dla własności kwirytalnej

Nakłady na rzecz
b) konieczne-pozwoliły zachować substancje rzeczy
c) użyteczne- zwiększyły wartość rzeczy
d) zbytkowe- upiększają rzecz, jeśli spodobały się właścicielowi oddawał pieniądze

Prawo rzymskie-rodzaje powództw
1. In rem- dochodzenie własności i praw rzeczowych , powództwo wygodne, powództwo idzie za rzeczą
2. In persona-reszta spraw, przeciw konkretnej osobie, prawo względne
3. stricte iuris- bardzo rygorystyczne, brak możliwości dokonywania zmian
4. bone fideli- można było zawierać w nich różne zarzuty, bardziej elastyczne
5. utilites- powództwa analogiczne, pretorzy udzielali ochronę podobnym powództwom do objętych już ochroną
6. ius concepte- oparte na wybrakowanym prawie
7. In fatum concepte- oparte na stanie faktycznym
8. formule fictie-powództwa z elementami fikcji prawnej
9. publiciana- powództwo z elementami fikcji, pretor nakazywał sędziemu zmianę upływu czasu w sprawie ochrony nieruchomośći

eliminacja powództw- jeżeli wierzyciel zdecydował się już jakie powództwo wybiera nie mógł korzystać z innych
kumulacja powództw- w przypadku różnych celów powództw, najczęściej wiązało się to z deliktami
Faza aput iudicem
Świadkiem musiała być osoba, która była przy czynności prawnej. Sędzia nie miał granic w których mógłby wydawać wyroki, wbierał między jednym wyrokiem a uwolnieniem. Condemnatio peturiari- należało podać konkretną kwotę pieniędzy jaką miał zasądzić sędzia, później ustalano najwyższa a następnie najniższa granicę a następnie stosowano zasadę „sędzi zasądź tyle, ile się okaże” . Sędzia nie mógł zasądzić wydania rzeczy. W przerwie procesu pozwany mógł oddać przedmiot, jeśli nie- powód sam określał sumę jaka była wartość przedmiotu. Mogło nastąpić nadmierne żądanie- pluris petitio: Re-powód żądał za dużo/ tempore- powód żądał za wcześnie, causa-zła przyczyna prawna/loco-powód żądał spełnienia świadczenia w innym miejscu niż się umówił. Obowiązek wyroku w formie ustnej. Jeżeli jednak sędzia złożył przysięgę, że sprawa jest dla niego niejasna sprawa przechodziła do następnego sędziego. Zapadał wyrok ostateczny.
Egzekucja wyroku i egzekucja majątkowa uniwersalna.
Do pretora zgłaszał się wierzyciel. Pretor dokonywał misio In bona. Wierzyciel obejmował wówczas majątek dłużnika. Dłużnik przez 30 dni mógł spłacić dług, mogli także zgłaszać się inni wierzyciele. Spośród nich wybierano magister bonorum- sprzedawał majątek dłużnika na licytacji, podczas której określał procentowo w jakiej wysokości spłaci dług wierzycielowi. Według zasady bonoru emptor właściciel, który wygrał licytację, spłacał dług w określonej procentowo wysokości. Dłużnik tracił wszystko, bez względu na wysokość długu i podlegał infamii. Jeżeli pewni wierzyciele zgłosili swoje żądania po 30 dniach, musieli poczekać rok. Jeśli po tym czasie dłużnik nadal nie miał majątku, można było przeprowadzić egzekucję osobistą.
Modyfikacje
1.sesio bonowi-dotyczy jedynie dłużników, którzy popadli w dług nie ze swojej winy, mogli dobrowolnie przekazać majątek wierzycielowi, lecz nie mogli popaść w infamię.
2. beneficjum competencie- dłużnik mógł zatrzymać przedmioty niezbędne do życia i pracy
3. ograniczenie względem senatorów i ich rodzin
Egzekucja simbularna- sprzedawano na licytacji poszczególne przedmioty z majątku na licytacji gdzie podawano konkretne woty, aż uzyskało wartość konkretnego długu

Prawo rzymskie
Prawo osobowe
Osoba-od momentu urodzenia, jednak rozciągano to niekiedy na nastutirusa w związku z prawem spadkowym, kiedy był pogrobowcem.
Zdolność prawna-możliwość bycia podmiotem praw lub obowiązków.
Status warunkujące o zdolności prawnej
1 libertatis- Ludzie dzielą się na wolnych i niewolnych. Człowiek był osobą, jeśli jego matka była choć przez chwilę wolna lub wyzwoleńcy. Tylko osoba wolna miała zdolność prawną.
Prawo powrotu-gdy obywatel dostał się do niewoli cudzoziemskiej i gdy portem wrócił do Rzymu, odżywały jego wszystkie prawa oprócz małżeństwa i posiadania, gdyż datę dostania się do niewoli uznawano za datę śmierci
Cześć obywatelska-prawa publiczne, równoznaczne ze śmiercią cywilną w razie pozbawienia: w trakcie niektórych procesów delicto lub turpitda- napiętnowanie przez pretora.
Niewolników traktowano jak rzecz. Niewolnikami są jeńcy wojenni (zgodnie z prawem wojny), również całe podbite miasta czy krainy. Urodzenie się z matki niewolnicy, skazanie na pracę w kopalni, odmowa służby wojskowej lub udziału w spisie obywatelskim, w razie utrzymywania stosunków z cudza niewolnicą-byli obywatele musieli być sprzedawani poza imperium –za Tyber.
Po podbiciu greków, czy też ludów wschodnich, wśród niewolników znalazło się wielu wykształconych ludzi, zaczęto im powierzać pewne zadania i majątek np. prowadzenie przedsiębiorstwa przy zatrzymaniu części dochodów, dzięki czemu mogli się wykupić.
W miarę wzrostu liczby niewolników ich pozycja pogarszała się. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa zostało zlikwidowane: -prawo do życia i śmierci nad własnym niewolnikiem, -możliwość zabicia niewolnika za opłatą.
Przepisy, które chroniły niewolników to:
-możliwość ucieczki i sprzedania się w inne ręce,
-kiedy kobieta była choć przez chwilę wolna w czasie ciąży jej dziecko było wolne.
Wyzwolenie mogło się odbyć poprzez:
-testament, kiedy to niewolnik wchodził do familii byłego właściciela
-zgodnie z prawem cywilnym
1.manumissimo vindicata- z wykorzystaniem I fazy procesu, osoba 3 mówiła że niewolnik jest wolny a właściciel nie zaprzeczał
2.manumissimo censo- pretor za zgoda właściciela wpisywał niewolnika na listę obywateli
3. manumissimo testamento
a)wyzwolenie przez właściciela, bez patrona
b)wyzwolenie przez spadkobierców, z patronem
4. przed biskupem i gminą wyznaniową
Ustawy dotyczące niewolników
Lex …..-ograniczenie wyzwoleń testamentowych, można wyzwolić tylko część niewolników
Lex aelia syncia-kryterium wiekowe wyzwalający musi mieć min. 20 lat a wyzwalany 30
Można było odstąpić od tych reguł gdy niewolnik uratował życie
-zgodnie z prawem pretorskim
1.manumissio per epistula- wyzwolenie w liście
2. manumissio per mensa-dopuszczenie do wspólnego stołu
3. manumissio per amicos- wyzwolenie pośród przyjaciół
Początkowo wyzwolenie takie nie pociągało żadnych skutków, następnie pretor brał ich pod ochronę.
Wyzwoleńcy nieformalnie byli traktowani jako najgorsza kategoria Latynów. Pełnie praw publicznych otrzymywały dopiero ich dzieci.
Prawo patronatu głosiło iż
-wyzwoleniec powinien być posłuszny dawnemu właścicielowi,
-codziennie okazać szacunek,
-pojawiał się również obowiązek obustronnych alimentów,
-były właściciel dziedziczył majątek wyzwoleńca(w prawie pretorskim),
- były właściciel dziedziczył majątek wyzwoleńca tylko gdy nie było dzieci i testamentu (prawo cywilne)
-zobowiązanie do świadczenia pewnych usług
Był raz projekt, który nie wszedł w życie, by nakazać niewolnikom nosić identyczny strój lecz nie wszedł w życie by nie mogli się policzyć.
Osoby półwolne formalnie miały pełnie praw, jednak praktycznie ograniczaną wolność.
a) addicti- dłużnik w prywatnym więzieniu
b) Nexi-osoby, które zaciągnęły pożyczkę w formie noksalnej i nie spłaciły jej
c) Osoby wykupione z niewoli nieprzyjacielskiej zobowiązane do odrobienia tej zapłaty
d) Gladiatorzy
e) Persona In mancipi- dzieci sprzedane przez ojca: gdy nie mógł ich utrzymać lub by spłacić dług syn 3 raz córka –raz
f) Kolonat-wydzierżawiono ziemię
g) Przywiązanie do zawodu-dziedziczenie zawodu po ojcu: rolnicy mieli obowiązek pozostania przy ziemi: łatwiej było umowę zawrzeć niż zerwać, lecz mieli pełnie praw
2.civitats
a) obywatele rzymscy
Początkowo tylko mieszkańcy civitas, potem rozszerzenie obywatelstwa na wszystkie osoby-małżeństwo ważne wg prawa pretorskiego
b)Latynowie- veteres mieszkańcy Lacjum, poem mieszkańcy Itali, wystarczyło przeniesienie się do Rzymu, potem ustawy nadały im obywatelstwo
c) koloni –by uzyskać obywatelstwo 212 konstytucja Karakali, większość??????
d)juliańscy- wg. Prawa pretorskiego, niepożądani wyzwoleńcy nie mogli mieszkać w Rzymie
e) cudzoziemcy-podbici przez Rzym
-celte civitas-uznali zwierzchność Rzymu, zachowując dotychczasowy ustrój prawny
-deditici-wcieleni do imperium siłą, pozbawieni dawnego ustroju prawnego
3familie
-cokolwiek kupi syn, kupuje dla ojca
-zakaz udzielania pożyczek synom pozostającym pod władzą ojca
Rodzina agnacyjna-związki prawne, szerokie prawo pater familia, w razi śmierci rozpadała się na tyle ile było osób bezpośrednio podległych ojcowi rodziny, synowie sami zostawali pater familia, kobiety własnowolne, można było wejść lub wyjść z rodziny
Rodzina kognicyjna-wejście tylko przez urodzenie i nie można było wyjść
Stopień pokrewieństwa-jest taki ile było urodzeń między osobami
Pokrewieństwo-więzy krwi
Powinowactwo- małżonek oraz jego krewni
Sui iuris-nie podlegają władzy ojcowskiej, tylko oni mają pełną zdolność prawną
Alinie iuris-podlegają ojcowi rodziny

Prawo rzymskie – proces
1 .Zdolność procesowa- możliwość występowania w dowolnym procesie, w dużej mierze pokrywa się ze zdolnością do czynności prawnych, musi dotyczyć i pozwanego i powoda
2. Legitymacja procesowa- węższe pojęcie, możliwość występowania w konkretnym procesie, skonkretyzowane uprawnienie powoda i pozwanego, musi dotyczyć konkretnej osoby
3. Czas procesu- uzależniony od dni sadowych, kalendarz sądowy-jesień wiosna, a od czasów Klaudiusza cały rok, proces zaczynał się przed południem
4. Miejsce procesu-forum rzymskie w procesie formułkowym a potem dowolne miejsce
5. Język-łacina a na prowincji język miejscowy
6. Koszty- proces legisakcyjny i formułkowy w zasadzie bezpłatny a kognicyjny już płatny
7. Właściwość sądowa:
a)rzeczowa-określa się biorąc pod uwagę przedmiot sporu: przed pretorem, edylem kurulnym (dot. Niewolników) i przed sądem centurialnym (prawo spadkowe)
b)miejscowa- decyduje zasada „actor sequiteum forum regum” –powód idzie za pozwanym- ta zasada istnieje do dzisiaj ze względu na rozmaitość praw w różnych państwach
-uzależniona od stron procesu-strony zawierając umowę określają w niej, ze jeżeli wyniknie spór proces odbędzie się w danym miejscu
-forum rescite- ze względu na położenie rzeczy, co wyznaczała ekonomika procesowa
-w miejscu wykonania świadczenia-ułatwia to prowadzenie procesu
8. Actio może być to:
a) zespół czynności procesowych
b) realizacja praw podmiotowych w procesie
c) powództwo / skarga- najważniejsze znaczenie
9. Konkretne procesy
I Proces legisakcyjny (lex, actio)- wprowadzony przez ustawy w tym procesie można było dochodzić tylko swych prawa zawartych w ustawach, do lex ebutia jedyny proces rzymski, wycofany przez Oktawiana
a) legis actio sacramento
In rem In persona
Dotyczy praw własności Dotyczy zobowiązań
Przed pretorem musi być powód i pozwany, przedmiot sporu lub jego symbol, powód wnosi powództwo dotyka przedmiotu ręką lub festulą i w ściśle określonych słowach przedstawia prawo do rzeczy a następnie pozwany mówi to samo, pretor nakazuje stroną puścić rzecz stronom w określonych słowach. Pretor wzywa strony do złożenia sacrum w świątyni (potem dla skarbu państwa, jedna ze stron dokonuje przecież krzywoprzysięstwa, służyło to więc przebłaganiu bogów. Na 30 dni zawieszano proces, rzecz sporną przechowywała strona lub składano ją w depozycie. Po 30 dniach zawieszenia strony składają Sacramento i wyznaczany jest sędzia.
Przed sędzią przedstawiani są świadkowie, dowody I opinie biegłych. Sędzia wydaje wyrok ustnie. Wyrok ostateczny dotyczył sprawy pośrednio-mówił komu należy zwrócić sacramento Brak podmiotu sporu w sensie rzeczowym

b) legis actio per iudicusabitrive postulationem
c) legis actio condictionem
d) legis actio per manus iniectionem – dot. Egzekucji roszczeń
e) legis actio per pignoris capronem -- dot. Egzekucji roszczeń

Postępowanie egzekucyjne-egzekucja osobista
Obie strony stawały przed pretorem. Wierzyciel kładł rękę na dłużniku i w ściśle określonych słowach przekłada swoje żądania. Odtrącenie ręki może zostać dokonane przez vindexa(ma co najmniej taki majątek co dłużnik, jeśli zakwestionowano słuszność egzekucji płacił podwójnie). Pretor wyznacza sędziego. Sędzia bada czy egzekucje można przeprowadzić. Jeśli ręka nie zostanie odtrącona następuje 30 dni przerwy. Wierzyciel przetrzymuje dłużnika przez 60 dni w prywatnym więzieniu, przez 3 dni targowe wyprowadza go na forum i mówi jego kwotę długu, jeżeli nikt go nie spłacił mógł: sprzedać dłużnika/zabić/zatrzymac odpowiednio długo jako persona imancipa(bez praw publicznych). Surowość egzekucji prowadziła do częstego oddawania długu.
Złagodzenie egzekucji poprzez: maksymalny ciężar łańcucha do 4kg, minimum żywieniowe, sam dłużnik mógł dokonać odtrącenia ręki.
Cechy procesu:
-tylko dla obywateli rzymskich
-niewielka rola pretora
-formalizacja procesu
Bis de eaden Re agere non licet-nie można 2 razy prowadzic postępowania w tej samej sprawie.
Błąd w formułce prowadził do przegrania procesu.
II Proces formułkowy
Pozwanie przed pretora pozwanego przez powoda poprzez editio actionis- zawiadomienie pozwanego np. poprzez list pretorski i pokazanie odpowiedniego przepisu. Nie można było pozywać osób które akurat brały udział w uroczystościach. Vadimonium- oświadczenie pozwanego, ze o tej danej dacie stawi się przed pretorem i zapłaci pewną kwotę jeśli się jednak by nie stawił. Obie strony stawiały się przed pretorem. Następowało dopuszczenie do procesu-postulatio actionis lub denegatio- koniec przed tylko tym pretorem. Gdy jednak dopuszczono do procesu następowało uznanie powództwa-zakończenie powództwa jednoznaczne z wyrokiem lub ugoda-pretor namawia do ugody o mocy wyroku lub też kończy się proces poprzez złożenie przysięgi . Pretor już w edykcie zakładał, że w niektórych sprawach proces końcy się przysięgą. Jeżeli nie było tego w edykcie jedna ze stron składa przysięgę za zgodą drugiej. Osoba, która przysięgę złożyła wygrywała, jeżeli okazało się że złożyła fałszywą-traciła prawa publiczne- z tego względu rzadko stosowana.
9. obrona pozwanego
a) zaprzeczenie- negatio
b) podniesienie zarzutu (exeptio):
-ekcepcja niwecząca- uniemożliwia dochodzenie
-ekcepcja odraczająca- w przyszłościu będzie mógł jeszcze dochodzić prawSporządzenie
10. koniec procesu formułki kończy fazę In iure akt między pretorem a stronami –litis contenstatio
11. skutki końca procesu
a)materialny-sędzia w postępowaniu wydawał wyrok brał pod uwagę stan litis contenstatio, jeżeli pozwany był posiadaczem w dobrej wierze musiał oddać je od momentu litis contenstatio
b) formalny- od momentu litis contenstatio zaczyna działać zasada Bis de eaden Re agere non licet, nawet jeśli nie doszłoby do wydania wyroku, formuła była wydawana na piśmie i kończyła spór przed pretorem
I- demonstration –opis , przedstawienie stanu faktycznego z kótrego wynikia żądanie powoda
II- intention- powód podaje żądania, ustalenie prawnego stanu rzeczy
III- condemonatio adivdicatio- upoważnienie dla sędziego upoważniające zasądzenie lub uwolnienie pozwanego
12. actio w powództwach działowych
a) actio familie …-o podział spadkach
b) actio communi dividundo – o podział rzeczy wspólnych
c) actio finium regumdorum- o ustalenie granic
13.prescriptio i exceptio- nadzwyczajna część formułki
Prescriptio-dotyczy powoda, ogranicza swoje żądania z intentio, konieczne jeżeli np. pozwany już część spąłcił –wtedy sędzia uwalnia pozwanego, ograniczenie żądań powoda
Exceptio- Dotyczy pozwanego, podwżenie zarzutu
Formułki tworzyły instrukcje dla sędziego

Faza aput iudicem
Świadkiem musiała być osoba, która była przy czynności prawnej. Sędzia nie miał granic w których mógłby wydawać wyroki, wbierał między jednym wyrokiem a uwolnieniem. Condemnatio peturiari- należało podać konkretną kwotę pieniędzy jaką miał zasądzić sędzia, później ustalano najwyższa a następnie najniższa granicę a następnie stosowano zasadę „sędzi zasądź tyle, ile się okaże” . Sędzia nie mógł zasądzić wydania rzeczy. W przerwie procesu pozwany mógł oddać przedmiot, jeśli nie- powód sam określał sumę jaka była wartość przedmiotu. Mogło nastąpić nadmierne żądanie- pluris petitio: Re-powód żądał za dużo/ tempore- powód żądał za wcześnie, causa-zła przyczyna prawna/loco-powód żądał spełnienia świadczenia w innym miejscu niż się umówił. Obowiązek wyroku w formie ustnej. Jeżeli jednak sędzia złożył przysięgę, że sprawa jest dla niego niejasna sprawa przechodziła do następnego sędziego. Zapadał wyrok ostateczny.
Egzekucja wyroku i egzekucja majątkowa uniwersalna.
Do pretora zgłaszał się wierzyciel. Pretor dokonywał misio In bona. Wierzyciel obejmował wówczas majątek dłużnika. Dłużnik przez 30 dni mógł spłacić dług, mogli także zgłaszać się inni wierzyciele. Spośród nich wybierano magister bonorum- sprzedawał majątek dłużnika na licytacji, podczas której określał procentowo w jakiej wysokości spłaci dług wierzycielowi. Według zasady bonoru emptor właściciel, który wygrał licytację, spłacał dług w określonej procentowo wysokości. Dłużnik tracił wszystko, bez względu na wysokość długu i podlegał infamii. Jeżeli pewni wierzyciele zgłosili swoje żądania po 30 dniach, musieli poczekać rok. Jeśli po tym czasie dłużnik nadal nie miał majątku, można było przeprowadzić egzekucję osobistą.
Modyfikacje
1.sesio bonowi-dotyczy jedynie dłużników, którzy popadli w dług nie ze swojej winy, mogli dobrowolnie przekazać majątek wierzycielowi, lecz nie mogli popaść w infamię.
2. beneficjum competencie- dłużnik mógł zatrzymać przedmioty niezbędne do życia i pracy
3. ograniczenie względem senatorów i ich rodzin
Egzekucja simbularna- sprzedawano na licytacji poszczególne przedmioty z majątku na licytacji gdzie podawano konkretne woty, aż uzyskało wartość konkretnego długu
III Proces kognicyjny – od I w n.e. cesarze przejmowali część sądownictwa poprzez rozpoznawanie poza porządkiem , nowy rodzaj procesu był już jedynym od III w n.e. Cały proces toczył się przed jednym sędzią-urzędnikiem cesarskim.
Wezwanie pozwanego przed sądem następowało przez uprzedzenie pisemne. Pozew składany był również na piśmie do sędziego, którego odpis był dostarczany pozwanemu, który miał na niego odpowiedzieć. Jest to moment litis contestatio- zawiązanie procesu. Sędzia nie brał pod uwagę stanu rzeczy podczas litis contestatio. Można było ponownie prowadzić postępowanie w sprawie. Istniała tez możliwość wydania wyroku zaocznego-tylko jedna strona jest potrzebna podczas procesu obecna. Coraz większego znaczenia nabierały dokumenty jako dowody, wykształciła się legalna teoria dowodów-jedne dowody są ważniejsze od innych, najważniejsze są dokumenty, zeznania są mało istotne. Na piśmie spisywany był przebieg oraz wyrok procesu. Istniało możliwość udziału pełnomocników. Egzekucja majątkowa syngularna w stosunku do wszystkich była przeprowadzana przez urzędnika państwowego. Istniało możliwość apelacji, co powodował chaos ze względu na kilkakrotne apelacje. Sędzia niechętnie przesyłał apelacje do wyższych stopni sadu. Od Justyniana istniała już apelacja jednokrotna a dwukrotna w razie sporu powyżej 226,80 kg złota.

Pozaprocesowe środki ochrony w zakresie władzy pretora
Zostały ustalone w celu:
-nie trzeba było dwukrotnie przeprowadzać procesu w danej sprawie
-ułatwienie późniejszego procesu
1.stypulacje pretorskie- wymiana pytań i odpowiedzi
2. cautio ….. infecti- szkoda niedokonana, pretor wzywa do złożenia stypulacji osobę, która stwarza jakieś zagrożenie, zapobiegało to zagrożeniu lub prowadziło do szybkiego procesu jeśli wezwany nie złożył stypulacji
3. missiones-zagrożona osoba przejmuje nieruchomość, doprowadzając ją do bezpiecznego stanu, częstokroć pozostawiając ja na własność, możliwość procesu
4.interdykt pretorski- nakaz lub zakaz pretorski
5.restitutio In itegrum- przywrócenie do stanu poprzedniego

Wniosek do pretora
1-3 poza procesem
4-5 związane z procesem

Ujemne skutki:
- w wyniku nieobecności
-w wyniku błędu lub groźby- ten który wprowadził w błąd/groził- już nie żył

Ochrona przed wykonaniem niesłusznego wyroku:
-odtrącenie ręki przez innego sędziego
-intercesia
-….?

Prawo rzymskie zobowiązania
Obligatio – zobowiązanie , Gaius o tej nazwie mówi: pochodzi od wiazać, związanie dłużnika w prywatnym więzieniu lub też abstrakcyjne związanie dłużnika z wierzycielem poprzez prawo
Zobowiązanie-węzeł prawny, który zmusza nas do świadczenia pewnych rzeczy według prawa naszego państwa
Zobowiązanie- nie polega na tym aby jakąś rzecz uczynic naszą, lecz na tym by zmusić kogoś dania, świadczenia, czynienia czegoś
Podstawowe pojęcia
Dare-dać
Facere-czynić
Prastare-świadczyć
Debitom- dłużnik
Creditor-wierzyciel
Zobowiązanie-stosunek prawny na podstawie, którego jedna strona-wierzyciel może domagać się od drugiej strony dłużnika spełnienia pewnego świadczenia a dłużnik musi to świadczenie spełnić
Podział zobowiązań
a) ze względu na źródła
-z kontraktów
-z deliktów
-z innych różnych przyczyn: quasi kontrakty i quasi delikty, niektóre pacta
b) na podstawie treści
-bone fide - dobrej wiary, rozwojowe, można było dodać elementy dodatkowe np. wystąpić o karę za zwłokę
-stricte iuris- ścisłego prawa- pojawiły się pierwsze, szczegółowo opracowane, nie można było dodać żadnych nowych elementów, wypierane przez bone fide
c) na podstawie ilości zobowiązań stron
-dwustronne:
*zupełne-w momencie powstania każda ze stron jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem
*niezupełne-potencjalna możliwość, ze jedna ze stron będzie pełnić obie funkcje
-jednostronne- jedna strona jest tylko dłużnikiem a druga tyko wierzycielem
d)ze względu na ochronę procesową
-cywilne-mają skuteczną obronę procesową
-naturalne-brak obrony procesowej
Przedmiot
a)Dare-dać, przeniesienie własności rzeczy
b)Facere-czynić, przeniesienie posiadania rzeczy
c)Praestare-świadczyć, wszystko inne co musi być:
I-możliwe do spełnienia
II-zgodne z prawem i dobrym obyczajem
III-wyraźnie określone
IV-musi posiadać wartość majątkową
Podział świadczenia:
-główne-wynika z treści zobowiązania
-poboczne- np. odsetki

Przedmiot
a) zaznaczony gatunkowo „gatunek nie ginie”
b) oznaczone indywidualnie-w razie zniszczenia z winy dłużnika, przekształca się gatunkowe

Odsetki-wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, nie można było przekroczyć 100% odsetek rocznie, w prawie klasycznym odsetki nie mogły przekroczyć 12 % rocznie, wyjątek stanowiły odsetki morskie, które były dowolne, od czasów Justyniana odsetki wynosiły 6% dla ogółu, 4% humiliores, 125 morskie i podwyższone odsetki w banku
Zakaz anatocyzmu- zakaz pobierania odsetek od zaległych odsetek
Zakaz dochodzenia odsetek większych niż kwota bazowa

Zobowiązanie przemienne- określano w nich możliwość świadczenia różnych przedmiotów przy niemożliwości świadczenia zobowiązanie trwało dalej, istniał tylko jeden główny przedmiot świadczenia.

Podmioty świadczeń cechował się:
-zdolność do czynności prawnych
-zawierane między dwoma podmiotami, lecz mogło się jednak zdarzyć, że po jednej ze stron było kilka osób w tym przypadku zobowiązanie dzieje się z mocy prawa- od dłużnika pobierano częśc świadczenia w wypadku niepodzielności przedmiotu występowała solidarność czynna-zobowiązanie wygasało gdy jedna zee stron spełniła świadczenie, solidarność bierna polegała na….

Prawo regresu-jeżeli strony nie ustaliły wcześniej spełnienia zobowiązania to w razie gdy jeden z dłużników spłacił dług mógł się domagać od reszty zwrotu jego części

Świadczenia kumulatywne- każdy z dłużników płaci swoja częśc zobowiązania, najczęściej związane z deliktami

Odpowiedzialność za szkodę:
-szkoda-umniejszanie majątku, powstaje między zawarciem a wygaśnięciem zobowiązania
-siła wyższa wyłącza odpowiedzialność za szkodę, jest to siła, której człowiek nie może się oprzeć
-związek przyczynowo-skutkowy -gdyby nie było danych działań dłużnika, szkoda by nie zaistniała
-wina obiektywna-nie patrzono na zamiar dłużnika
-wina subiektywna-liczył się zamiar dłużnika

Stopnie winy:
dolus
------------------------
Culpa
I I
Lata Levi
I I
In abstracto In concreto

Dolus—celowe działanie, które ma wyrządzić szkodę
c. lata-grube niedbalstwo, działanie inne niż przeciętnego człowieka
c. levi In abstracto- działanie inne niż działanie gospodarnego ojca rodziny
c. levi In concreto- działanie nie jak by się działało w sprawie własnych interesów
Za dolus i culpa lata odpowiadało się zawsze
Za culpa odpowiadała osoba która odnosiła korzyści z kontraktu
W niektórych zobowiązaniach istniał obowiązek strzeżenia i przekształcała się odpowiedzialność.
Można było zawrzeć karę umowną za niewywiązanie się z umowy- zamiast dochodzenia roszczeń płacono wcześniej uzgodnioną karę.
Damnum emergens- rzeczywisty uszczerbek
Lucrum cessariss –utracone korzyści, dochód który by zaistniał gdyby nie szkoda
Zwłoka-niewypełnienie świadczenia w terminie, istaniał od momentu wezwania przez wierzyciela dłużnika, jeśli nie ustalono wcześniej terminu, istaniała też zasada zgodnie z którą złodziej zawsze był w zwłoce, od momentu zwłoki dłużnik odpowiadał za wszystkie stopnie winy, jeżeli wierzyciel nie chciał przyjąć bez odpowiedniego uzasadnienia świadczenia, to początkowo dłużnik mógł wyrzucić towar, później wierzyciela jedynie obciążano kosztami magazynu.

Kontrakt-ważna i zaskarżalna wg. Ius civile
1. Re- realne, powstają w momencie wydania przedmiotu
2. litteris- literalne, powstają w chwili sporządzenia pisma
3. Derbis-werbalne, powstają poprzez wypowiedzenie określonych słów
4. consensus- kensensualne, w chwili gdy strony, dojdą do porozumienia co do elementów istotnych

agiegoestohollywood

mam nadzieje że kolega cichuu w zamian za moją małą przysługe prześle mi skany z wykładów na których mnie nie było Smile

podaje adres [link widoczny dla zalogowanych]

Lord_Ramzei

szkoda że to tylko skrawek tego co jest na kołach u Romka Sad

serach

Agie Ty chyba naprawdę nie masz co robić, zastanawiam się jak długo to pisałaś?

agiegoestohollywood

nie faktycznie nie mam co robić...pracuje, zajmuje się domem, ucze się, spotykam ze znajomymi, czytam książki, zajmuje się moją starszą babcią, pisze opowiadania, zajmuje się moim hobby- faktycznie nie mam co robić. a wykłady wrzuciłam tylko po to żeby was zdenerwować, ze jest ich za mało. pozdrawiam

cichuu

kobieto jezeli masz skonczyony fakultet rozczytywania "hieroglifów" to ci przesle
a po drugie na nastepnym zjezdzie nie ma ze boli idziemy sie wkoncu spotkac droga obywatelko:)

serach

nie chciałem żebyś mnie źle zrozumiała, jestem pełen podziwu, bo mi nie chciałoby się tego pisać

pozdrawiam